ทีเอ็มบีธนชาต สานต่อคุณค่าพิพิธภัณฑ์ครุฑ จุดประกายแหล่งเรียนรู้ ……ต่อยอดการอนุรักษ์ศิลปวัฒนธรรมไทยอย่างยั่งยืน

ส่วนจัดแสดงที่ 1 โถงต้อนรับ“ครุฑ”ต้นแบบความกตัญญู ปลดปล่อยมารดาสู่อิสรภาพ ศึกษาจุดเริ่มต้นแห่งตำนานศึกสายเลือด ต่างมารดาระหว่างครุฑและนาคที่มีมาอย่างยาวนาน ผ่านเทคโนโลยีโลกเสมือน หรือ AR (Augmented Reality) ที่จะช่วยสร้างประสบการณ์ใหม่ในการเรียนรู้ภายในพิพิธภัณฑ์

ส่วนจัดแสดงที่ 2 ครุฑพิมาน
ท่องไปในแดนหิมพานต์ ป่าหิมพานต์เป็นแหล่งกำเนิดของชีวิตน้อยใหญ่ ว่ากันว่าป่าแห่งนี้มีสระน้ำที่หล่อเลี้ยงชีวิตที่ไม่มีวันเหือดหาย โดยหากสระน้ำนี้เหือดแห้งลงเมื่อใด กลียุคก็จะมาถึงเมื่อนั้น ซึ่งใจกลางสระบานสะพรั่งไปด้วยบัวบานหลากพรรณหลายสีสันที่เบ่งบานดึงดูดบรรดาสัตว์หิมพานต์ ฤๅษี คนธรรพ์ นักสิทธิ์วิทยาธร ที่สถิตอยู่ตามทิศต่าง ๆ ของป่าให้มาดื่มกิน มีกลิ่นหอมเย้ายวนใจของต้นมักกะลีผล หรือต้นนารีผล ต้นไม้ที่ออกดอกออกผลเป็นหญิงสาววัยแรกรุ่น หน้าตาสะสวย มีกลิ่นหอมติดกายไปตลอด 7 วัน ก่อนจะเน่าสลายไป กระตุ้นให้เหล่าคนธรรพ์ วิทยาธร และเทวดา พากันมาเด็ดดมไปเชยชมยังที่สถิตของตน หากมีมนุษย์หลงมายังดินแดนหิมพานต์นี้ คงคิดว่าได้อยู่บนสวรรค์ เพราะมีแสงนุ่มนวลทั้งกลางวันกลางคืน อุดมด้วยผลหมากรากไม้รสชาติหวานอร่อยนุ่มลิ้น ที่แย่งกันชูช่อราวกับเชิญชวนให้มาเด็ดกิน ทั้งยังส่งกลิ่นหอมฟุ้งไปทั่วผืนป่า ในส่วนของสัตว์หิมพานต์นั้น แรกเริ่มมีเพียง ครุฑ นาค หงส์ สิงห์ และกินรี แต่ด้วยจินตนาการอันไม่สิ้นสุดของศิลปิน การผสมรวมกันเกิดเป็นสัตว์ชนิดใหม่จึงเกิดขึ้น โดยแบ่งได้เป็น สัตว์สองเท้า สี่เท้า และปลา ความน่าพิศวงในด้านรูปลักษณ์ พละกำลัง ล้วนแล้วแต่มีรูปแบบเฉพาะ การเลือกใช้ลวดลายไทยแบบเปลวไฟแทนสัญลักษณ์ของสรีระและกล้ามเนื้อของสัตว์หิมพานต์ประเภทสัตว์ใหญ่หรือเจ้าป่า อาทิ ช้าง สิงห์ ม้า ร่วมกับการผสมกลมกลืนฝีมือช่างซึ่งมีปรากฏให้เห็นบ่อยครั้งทั้งในชาดก ภาพจิตรกรรมฝาผนังในพระอุโบสถของวัด หรือแม้กระทั่งส่วนประกอบทางสถาปัตยกรรมไทย ล้วนเป็นการถ่ายทอดองค์ความรู้ทางงานช่างศิลป์ไทย เพื่อปรากฎแก่สายตาคนได้อย่างประณีต สื่อความหมาย และเป็นการต่อยอดด้านงานช่างศิลป์ให้อยู่คู่สังคมไทย

ส่วนจัดแสดงที่ 3 นครนาคราช
บุกนครนาคราช ตามหาหนทางปลดปล่อยมารดาของพญาครุฑ นาคในความเชื่อของศาสนาพราหมณ์-ฮินดู จัดเป็นพาหนะขณะบรรทมเหนือเกษียรสมุทรของพระนารายณ์ เทพเจ้าผู้ปกปักรักษาโลก อันได้ชื่อว่า “พญาอนันตนาคราช” โดยกำเนิดของพญานาคนั้น เป็นน้องต่างมารดาของพญาครุฑมีจำนวน 1,000 ตน โดยนางกัทรุ มารดาของเหล่านาค และนางวินตา มารดาของครุฑ ได้พนันกันถึงสีของม้าอุไฉศรพซึ่งเป็นสมบัติของพระอินทร์ โดยพนันว่าใครแพ้ต้องเป็นทาสอีกฝ่ายห้าร้อยปี นางวินตาทายว่าม้าสีขาว ส่วนนางกัทรุทายว่าม้าสีดำ ความจริงม้าเป็นสีขาวดังที่นางวินตาทาย แต่นางกัทรุใช้อุบายให้นาคลูกของตนแปลงเป็นขนสีดำไปแซมอยู่เต็มตัวม้า นางวินตาไม่ทราบในอุบายเลยยอมแพ้ ต้องเป็นทาสของนางกัทรุถึงห้าร้อยปี
ภายหลังเมื่อครุฑได้ทราบสาเหตุที่มารดาต้องตกเป็นทาสและได้ทราบเงื่อนไขจากพวกนาคว่า ต้องไปเอาน้ำอมฤตให้นาคเสียก่อนจึงจะให้นางวินตาเป็นไท พญาครุฑจึงใช้สติปัญญาความเฉลียวฉลาดนำน้ำอมฤตกลับไปได้ แต่กระนั้นทั้งคู่ก็ยังคงเป็นศัตรูคู่แค้นกันมาตลอด โดยปกติเหล่าพญานาคจะเวียนว่ายอยู่บริเวณใจกลางสระอโนดาต แต่เมื่อถึงฤดูผสมพันธุ์ต่างก็พากันว่ายทวนน้ำมาทางทิศเหนือของป่าหิมพานต์ เพื่อกลับมาวางไข่บริเวณอาณาจักรใต้บาดาลที่อยู่ลึกลงไปหลายหมื่นโยชน์ในเกษียรสมุทร พญาครุฑที่ยังโกธรเคืองพญานาคเรื่องมารดาก็จะคอยหาโอกาสโฉบลงจิกพญานาคเหนือท้องสมุทรนี้ ก่อนหอบหิ้วไปจิกท้องกินมันเหลวยังป่างิ้วแดนหิมพานต์

ส่วนจัดแสดงที่ 4 อมตะจ้าวเวหา
“ครุฑ” ต้นแบบความดีเป็นที่ประจักษ์ พญาครุฑเป็นสัญลักษณ์แห่งพลังอำนาจ คุณธรรม ความกตัญญูกตเวทิตาและความเสียสละอันยิ่งใหญ่จากเหตุการณ์การฝ่าอุปสรรคนานัปการ เพื่อชิงน้ำอมฤตมาให้พญานาค เพื่อแลกเปลี่ยนกับการปลดปล่อยมารดาสู่อิสรภาพ ข้อพิสูจน์นี้บ่งบอกลักษณะนิสัยของพญาครุฑได้เป็นอย่างดี แม้พระนารายณ์เสด็จขึ้นจากเกษียรสมุทรเพื่อห้ามปรามพญาครุฑ แต่พญาครุฑก็ยังยืนยันเจตนาที่จะช่วยเหลือมารดาอย่างถึงที่สุด แม้จะต้องสละชีวิตของตนก็ตาม พระนารายณ์สรรเสริญพญาครุฑบนความกตัญญูต่อมารดาและความอดทนอดกลั้นอย่างสุดกำลังที่ไม่ลิ้มรสน้ำอมฤตแม้ว่าความเป็นอมตะจะอยู่ตรงหน้า พระนารายณ์จึงประทานความเป็นอมตะแก่พญาครุฑและให้พรสำคัญ คือ การอยู่สูงกว่าพระองค์ “ขอให้ท่านเป็นพาหนะของข้า ร่วมแบกรับภารกิจยิ่งใหญ่ ขอให้ท่านสถิตอยู่ที่ยอดเสาธงของข้า เพื่อท่านจะได้อยู่สูงกว่าข้า” เหตุการณ์อันแสดงคุณธรรมที่ชัดเจนนี้จึงถูกหยิบยกขึ้นมาเป็นแอนิเมชันเพื่อเป็นตัวชูโรงในห้องจัดแสดง “อมตะจ้าวเวหา”

ส่วนจัดแสดงที่ 5 ล้นเกล้าจอมราชัน
ครุฑกับสถาบันพระมหากษัตริย์ ตามความเชื่อนั้นกษัตริย์ทุกพระองค์เปรียบเป็นอวตารของพระนารายณ์ ครุฑซึ่งเป็นสัญลักษณ์แทนองค์กษัตริย์จึงนำมาใช้เป็นตราแผ่นดินหรือเรียกว่า “ตราครุฑพ่าห์” เริ่มใช้นับตั้งแต่ สมัยอยุธยา สมัยกรุงธนบุรี จวบจนสมัยรัตนโกสินทร์ และในช่วงรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ใช้ครุฑเป็นเครื่องหมายประดับบนธงเรียกว่า “ธงมหาราช” ซึ่งจะถูกชักขึ้น ณ สถานที่ที่ซึ่งพระเจ้าอยู่หัวเสด็จประทับ และในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ใช้ตราอาร์มแทนตราแผ่นดินในระยะหนึ่ง แต่ต่อมาทรงดำริว่าตราอาร์มมีความเป็นตะวันตกมากไป จึงทรงพระกรุณาเปลี่ยนมาใช้พระราชลัญจกรพระครุฑพ่าห์อีกครั้งหนึ่ง และมีพระประสงค์ให้ใช้พระครุฑพ่าห์นี้เป็นตราแผ่นดินสืบมาจวบจนปัจจุบัน

ส่วนจัดแสดงที่ 6 ห้องจัดแสดงครุฑ
“ครุฑ” ต้นแบบความซื่อสัตย์ ตราตั้งห้างพระราชทาน เพื่อให้ประกอบกิจการอยู่ในศีลธรรมอันดี เสน่ห์ของตราครุฑพระราชทานไม่ได้อยู่ที่ความสวยงาม หรือท่วงท่าอันสง่างามที่แสดงพลังอำนาจอันน่าเกรงขามเพียงอย่างเดียว หากแต่อยู่ที่คุณค่าและประวัติศาสตร์การสร้างสรรค์ครุฑไม้แต่ละองค์ที่เปี่ยมด้วยความตั้งใจ ทุ่มเท และความเคารพอย่างสูงสุดของศิลปินที่มีต่อพญาครุฑ การบรรจงสลักเสลาลายอันมีเอกลักษณ์เฉพาะในแต่ละองค์นั้น ศิลปินแต่ละคนต่างมีแนวคิดและค่านิยมในการปั้นครุฑแตกต่างกัน จึงทำได้เห็นได้พญาครุฑแต่ละองค์จะมีรูปร่าง หน้าตา สีของผ้านุ่งและเครื่องทรงที่หลากหลายกันออกไป